බුදු දහම සහ චතුරාර්ය සත්‍යය
සමස්ත බුදු දහමේම හරය ලෙස සැලකෙන චතුරාර්ය සත්‍යය, බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් සොයාගත් පරම සත්‍ය හතරකි. මෙම සත්‍යයන් අවබෝධ කර ගැනීමෙන් ජීවිතයේ පවතින දුක කුමක්ද, එය ඇතිවන්නේ කෙසේද, එය නැති කරන්නේ කෙසේද සහ දුක නැති කිරීමේ මාර්ගය කුමක්ද යන්න පැහැදිලිව අවබෝධ කරගත හැකිය. බුදු මැදුර වෙබ් අඩවිය ඔස්සේ මෙම උතුම් සත්‍යයන් පිළිබඳව සරලව විමසා බලමු.
1. දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යය (දුක පිළිබඳ සත්‍යය)
මෙය චතුරාර්ය සත්‍යයෙන් පළමු වැන්නයි. බොහෝ දෙනෙක් සිතන්නේ දුක යනු රෝගාබාධ, වියෝවීම්, හෝ ශාරීරික වේදනාවන් පමණක් බවයි. නමුත් බුදු දහමට අනුව දුක යනු ඊට වඩා පුළුල් සංකල්පයකි.
- ජාතිපි දුක්ඛා: ඉපදීම දුකකි. ඉපදීමෙන් පසු ලෙඩවීම, මහලු වීම, මරණය යන දේ අනිවාර්යයෙන්ම සිදුවේ.
- ජරාපි දුක්ඛා: මහලු වීම දුකකි. මහලු වියේදී ශරීරය දුර්වල වීම, රෝගාබාධ ඇති වීම සහ කළ හැකි දේ සීමා වීම සිදුවේ.
- ව්‍යාධිපි දුක්ඛා: රෝගාබාධ දුකකි. ශරීරයට ඇතිවන රෝගාබාධවලින් වේදනා, අපහසුතා සහ දුර්වලතා ඇතිවේ.
- මරණම්පි දුක්ඛං: මරණය දුකකි. මරණය යනු අප්‍රිය දෙයකි. එය අපහසුතාව සහ වේදනාව ගෙන එයි.
- අප්පියෙහි සම්පයෝගෝ දුක්ඛෝ: අකමැති දේ සමඟ එකට සිටීමට සිදු වීම දුකකි.
- පියෙහි විප්පයෝගෝ දුක්ඛෝ: ප්‍රියමනාප දේවලින් වෙන් වීම දුකකි.
- යම්පිච්ඡං න ලභති තම්පි දුක්ඛං: තමා කැමති දේ නොලැබීම දුකකි.
සංක්ෂිප්තව කිවහොත්, අපට ඇතිවන සියලු ශාරීරික හා මානසික වේදනා, අපේක්ෂා භංගත්වය, අසතුට, බලාපොරොත්තු බිඳ වැටීම් සහ වෙනස්වීම් දුක යන සංකල්පයට අයත් වේ.
2. සමුදය ආර්ය සත්‍යය (දුකට හේතුව පිළිබඳ සත්‍යය)
දෙවන සත්‍යය මඟින් පෙන්වා දෙන්නේ දුක හටගැනීමට හේතුව කුමක්ද යන්නයි. බුදු දහමට අනුව දුක හටගැනීමට ප්‍රධාන හේතුව වන්නේ තෘෂ්ණාවයි (ආශාව, කැමැත්ත). අපගේ සිත තුළ ඇතිවන දැඩි ආශාවන්, බලාපොරොත්තු සහ ඇලීම් හේතුවෙන් දුක හටගනී.
තෘෂ්ණාව ප්‍රධාන කොටස් තුනකට බෙදිය හැකිය:
- කාම තණ්හා: රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්පර්ශ වැනි පංච ඉන්ද්‍රියයන්ට ඇතිවන ආශාව.
- භව තණ්හා: භවය නැතහොත් පැවැත්ම පිළිබඳ ඇතිවන ආශාව.
- විභව තණ්හා: පැවැත්ම නැති කිරීම පිළිබඳ ඇතිවන ආශාව.
අප යම් දෙයකට කැමති වූ විට එය ලබා ගැනීමට වෙහෙසෙන අතර, නොලැබුණහොත් හෝ නැතිවී ගියහොත් දුකට පත් වෙමු. තෘෂ්ණාව නැවත නැවතත් භවය නිර්මාණය කරමින් අපව දුකේ ගිල්වයි.
3. නිරෝධ ආර්ය සත්‍යය (දුක නැති කිරීම පිළිබඳ සත්‍යය)
තෙවන සත්‍යය අපට බලාපොරොත්තුවක් ලබා දෙයි. එනම්, දුක නැති කළ හැකි බවයි. දුකට හේතුව වන තෘෂ්ණාව සම්පූර්ණයෙන්ම නැති කිරීමෙන්, නැතහොත් නිවන අවබෝධ කර ගැනීමෙන්, දුක නැති කර ගත හැකිය. තෘෂ්ණාව නැති කිරීම යනු ලෞකික දේ කෙරෙහි ඇති ඇලීම සම්පූර්ණයෙන්ම ඉවත් කිරීමයි. මෙය අවබෝධ කරගත් විට, නැවත උපතක් නොමැති අතර, දුක සදහටම අවසන් වේ.
නිවන යනු මරණයෙන් පසු ලැබෙන තැනක් නොව, ජීවත්ව සිටියදීම අත්විඳිය හැකි තත්ත්වයකි. එය සිත සියලු කෙලෙස්වලින් සහ ආශාවන්ගෙන් නිදහස් වූ, පරම සුවයෙන් පිරි තත්ත්වයකි.
4. මාර්ග ආර්ය සත්‍යය (දුක නැති කිරීමේ මාර්ගය පිළිබඳ සත්‍යය)
අවසන් සත්‍යය මඟින් දුක නැති කර ගැනීමට ඇති නිවැරදි මාර්ගය පෙන්වා දෙයි. මෙය ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය ලෙස හැඳින්වේ. මෙම මාර්ගය කොටස් අටකින් සමන්විත වන අතර, එය නිවැරදි අවබෝධය, සිතුවිලි, කතා කිරීම, ක්‍රියා කිරීම, ජීවන රටාව, වෙහෙස, සිහිය සහ සමාධිය යන අංශ ආවරණය කරයි.
- සම්මා දිට්ඨි: නිවැරදි අවබෝධය (චතුරාර්ය සත්‍යය පිළිබඳ නිවැරදි අවබෝධය)
- සම්මා සංකප්ප: නිවැරදි කල්පනාව (දුරුවිලි, වෛරය, හිංසනයෙන් තොර සිතුවිලි)
- සම්මා වාචා: නිවැරදි වචන භාවිතය (බොරු, කේලම්, රළු වචන කතා නොකිරීම)
- සම්මා කම්මන්ත: නිවැරදි ක්‍රියා (ප්‍රාණඝාතයෙන්, සොරකමින්, වැරදි කාම සේවනයෙන් වැළකීම)
- සම්මා ආජීව: නිවැරදි ජීවිකාව (අනුන්ට හානි නොකරන රැකියාවක නිරත වීම)
- සම්මා වායාම: නිවැරදි වෑයම (අකුසල් දුරු කිරීමට සහ කුසල් වැඩීමට දරන උත්සාහය)
- සම්මා සති: නිවැරදි සිහිය (කාය, වේදනා, චිත්ත, ධම්ම යන සිව් සතිපට්ඨාන භාවනා)
- සම්මා සමාධි: නිවැරදි සමාධිය (සිත එකඟ කිරීම)
මෙම අංග අට එකට එකතු වී, ජීවිතය සාමකාමීව හා සමබරව ගත කිරීමට මෙන්ම, අවසානයේ දුකෙන් මිදීමට මග පෙන්වයි.
චතුරාර්ය සත්‍යය යනු හුදෙක් න්‍යායක් පමණක් නොවේ. එය ජීවිතයේ යථාර්ථය අවබෝධ කර ගැනීමට සහ සතුටින් හා සාමයෙන් ජීවත් වීමට ප්‍රායෝගික මග පෙන්වීමකි. ඔබගේ ජීවිතයට බෞද්ධ දර්ශනයේ මෙම උතුම් ඉගැන්වීම් එක් කර ගනිමින් සාමය හා සතුට සොයා ගැනීමට බුදු මැදුර වෙබ් අඩවිය ඔබට ආශිර්වාද කරයි.
